Diz kapağı kemiğinin (patella) kırılması durumudur. Genellikle travmalar, düşmeler veya darbe sonucu oluşur. Diz kapağı kırığı, dizin hareketini kısıtlayabilir. Şiddetli ağrı, şişlik ve morarma görülebilir. Hasta yürümekte zorlanır veya tamamen yürüyemez. Tanı, genellikle röntgen ile konur. Tedavi, kırığın şiddetine göre alçı, atel veya cerrahi müdahale gerektirebilir. Erken tedavi, iyileşme sürecini hızlandırır.
Diz Kapağı Kırığı Belirtileri Nelerdir?
Yaralanma anında ani ve yoğun bir ağrı hissedilir. Bu ağrı hareketle artar. Dizde hızlı bir şekilde şişlik meydana gelir. Kırık alanında kan birikmesine bağlı olarak morarma görülebilir. Dizdeki kırık, diz kapağını hareket ettirmeyi zorlaştırır. Özellikle dizin bükülmesi ve düzleştirilmesi çok ağrılı hale gelebilir veya mümkün olmayabilir. Diz kapağı bölgesine dokunulduğunda şiddetli hassasiyet ve ağrı oluşur. Diz kapağında şekil bozukluğu fark edilebilir.
Diz kapağı kırığı ciddiyetine bağlı olarak dizin yapısında bariz bir değişiklik olabilir. Yaralanma sonrası ayağa kalkma veya yürüyebilme genellikle mümkün değildir. Diz, yük taşımada başarısız olur. Eğer kırık açık bir yara oluşturmuşsa, ciltte kanama meydana gelebilir. Bu durumdan şüpheleniliyorsa, hareket etmeye çalışılmamalı ve bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Tedavi, kırığın türüne ve ciddiyetine bağlı olarak alçı, atel veya cerrahi müdahale gerektirebilir.
Diz Kapağı Kırığı Neden Olur?
Yüksekten düşme veya kontrolsüz bir şekilde yere çarpma, diz kapağına aşırı yük bindirerek kırılmasına neden olabilir. Özellikle sert yüzeylere düşmek, bu tür yaralanmalar için yaygın bir sebep oluşturur. Araç içi veya dışında meydana gelen kazalarda diz kapağına alınan doğrudan darbeler kırıklara yol açabilir. Motorlu taşıt kazalarında, dizlerin aracın iç kısmına çarpması sık görülen bir neden olarak öne çıkar. Futbol gibi fiziksel aktivite gerektiren sporlarda ani hareket, yanlış iniş yol açar. Ayrıca, diz üzerine alınan direkt darbe de bu yaralanmalara neden olabilir. Diz kapağı çevresinde tekrarlayan zorlanma veya aşırı kullanım, kemik üzerinde küçük çatlaklar oluşturur.
Bu çatlaklar zamanla daha büyük bir diz kapağı kırığı vakasına dönüşebilir. Özellikle ağır işlerde çalışanlar ya da uzun süre diz çökmek zorunda kalan kişilerde bu durum daha sık görülür. Osteoporoz gibi kemik yoğunluğunu azaltan durumlar, diz kapağının daha kolay kırılmasına yol açabilir. Bu tür durumlarda hafif bir düşme veya çarpma bile kırıkla sonuçlanabilir. Sert bir nesneyle diz kapağına doğrudan vurulması (örneğin iş kazaları sırasında) kemikte kırılmaya neden olabilir. Diz kapağı kırığı, hareket kabiliyetini ciddi şekilde etkileyebilir. Bu nedenle, böyle bir yaralanmadan şüpheleniliyorsa derhal tıbbi yardım alınmalıdır. Erken teşhis ve tedavi, iyileşme sürecini hızlandırır ve komplikasyon riskini azaltır.
Diz Kapağı Kırığı Nasıl Tedavi Edilir?
Diz kapağı kırığı şüphesi varsa, öncelikle hareket kısıtlaması sağlanmalıdır. Kırık olan bölgeye daha fazla zarar gelmemesi için diz hareketsiz tutulur ve üzerine ağırlık verilmez. Ağrı ve şişmeyi azaltmak için soğuk kompres uygulanabilir. Bir ortopedist, kırığın türünü ve ciddiyetini belirlemek için röntgen veya MR gibi görüntüleme testleri yapar. Kırığın tipi, tedavi yöntemini doğrudan etkiler. Eğer kırık parçaları yerinden oynamamışsa (displace olmamış), diz genellikle alçı veya atel ile sabitlenir. İmmobilizasyon süresi 4-6 hafta arasında değişebilir.
Alçı çıkarıldıktan sonra, dizin hareket kabiliyetini geri kazanmak için fizik tedavi süreci başlatılır. Eğer kırık parçaları yerinden oynamışsa, kırığın iyileşmesi için cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi işlem sırasında kırık parçalar yerine yerleştirilir ve plak, vida veya teller ile sabitlenir. Ameliyat sonrası bir süre diz hareketsiz tutulur ve ardından fizik tedaviye başlanır. Hareket kabiliyetini yeniden kazanmak için rehabilitasyon programı uygulanır. Ameliyatlı veya ameliyatsız, tam iyileşme genellikle 3-6 ay sürer. Tedavi süreci kişisel farklılıklar gösterebilir. Diz kapağı kırığı şiddeti, hastanın yaşı ve genel sağlık durumu iyileşme süresini etkiler. Ortopedistinizin önerilerini dikkatle takip etmek önemlidir.